Participatie Omgevingswet – De Omgevingswet, die op 1 januari 2024 in werking is getreden, brengt een belangrijke verandering met zich mee: participatie. Dit houdt in dat burgers, bedrijven en andere belanghebbenden vroegtijdig worden betrokken bij ruimtelijke plannen en projecten. Wat betekent dit voor u als ondernemer of particulier, en hoe kunt u uw juridische positie beschermen?
Auteur: Robin Evens
Geplaatst op:
Bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet gonsde vooral ook het woord “participatie” rond. Het beeld bestond dat de Omgevingswet en participatie onafscheidelijk met elkaar verbonden zouden zijn en dat over alles moest worden geparticipeerd. Dat beeld was veel te ongenuanceerd. Onder de Omgevingswet kent participatie inderdaad een sterkere juridische basis dan onder de Wet ruimtelijke ordening en Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, maar het is overdreven om te stellen dat onder de Omgevingswet over alles moet worden geparticipeerd.
Participatie Omgevingswet
Participatie betekent dat initiatiefnemers van een project belanghebbenden vóór de formele aanvraag moeten betrekken bij de planvorming. Dit kan variëren van een nieuwbouwwoning tot grootschalige infrastructurele projecten. Het doel is om vroegtijdig draagvlak te creëren en bezwaren in een later stadium te voorkomen. Gemeenten hebben participatiebeleid opgesteld, waarin wordt vastgelegd hoe en in welke mate participatie vereist is.
Is participatie verplicht?
Participatie is met name verbonden aan het wijzigen van het omgevingsplan en het afwijken van het omgevingsplan (ook wel de buitenplanse omgevingsplanactiviteit of bopa genoemd).
De vraag óf aan participatie is gedaan is slechts een indieningsvereiste. Het niet voldoen aan participatie is dan geen eis op zich, maar de aanvrager hoeft slechts te vermelden of er is geparticipeerd. Voor (met name) de buitenplanse omgevingsplanactiviteit (bopa) is echter bepaald dat de gemeenteraad gevallen kan vaststellen waarin participatie verplicht is. Veel gemeenten hebben voor tamelijk veel gevallen de participatieplicht van toepassing verklaard.
De Omgevingswet stelt echter geen strikte regels over hoe participatie moet plaatsvinden. Gemeente hebben daar echter wel vaak beleid of een participatieleidraad over vastgesteld. Als participatie onvoldoende volgens dat beleid gebeurt, kan dit juridische gevolgen hebben.
Draagvlak niet vereist
De participatieplicht mag volgens rechters niet zo worden uitgelegd dat een aanvrager zelf moet zorgen voor consensus of draagvlak voor zijn bouwplan. De gemeente zal zelfstandig het bouwplan op ruimtelijke relevant aspecten moeten beoordelen en daar een besluit op moeten nemen. Als uit het participatieproces blijkt dat een meerderheid in de buurt tegen is, is dat op zichzelf dus geen reden om de bopa of omgevingsvergunning te weigeren!
Rechten omwonenden
Een participatieproces moet echter wel van voldoende betekenis zijn. Wat dat is, wordt bepaald aan de hand van de impact van het bouwplan. Het hiervoor al genoemde participatiebeleid en een participatieleidraad zullen daar ook sturend in zijn.
Indien omwonenden in participatie onvoldoende inbreng hebben gehad, bijvoorbeeld omdat het slechts ‘eenrichtingsverkeer’ was, dan kan dit wel gevolgen hebben. Indien participatie verplicht was, maar dit van onvoldoende betekenis was, is dat een reden om de omgevingsvergunning te weigeren.
Juridische strategie bij participatie Omgevingswet
Het is voor initiatiefnemers aan te raden werk te maken van participatie. Heeft u de indruk dat de gemeente een omgevingsvergunning of bopa wil weigeren vanwege de resultaten van het participatietraject? Neem dan tijdig contact op met een advocaat omgevingsrecht! Met een gespecialiseerde advocaat kunt u ervoor zorgen dat het participatieproces zo wordt doorlopen dat dit geen weigeringsgrond kan opleveren. Ook als uit dit participatieproces blijkt veel omwonenden het niet eens zijn met het bouwplan!
Heeft u vragen over participatie onder de Omgevingswet? Neem vrijblijvend contact op en ontdek wat Robin Evens voor u kan betekenen.